Rosja 1612 rok

Od 2007 roku  można usłyszeć o pojawieniu się w Rosji filmu „1612”. W związku z tym chciałbym przybliżyć niektórym Polakom jak doszło do tego, że wojska polskie znalazły się na Kremlu. Jednocześnie chciałbym poskromić trochę dumę Polaków, że Rosjanie nakręcili „1612” jako „ODWET” za nasz „Katyń”.

Film Władimira Chotinienko (poprawny tytuł 1612. Хроники Смутного времени – czyli, 1612. Kroniki wielkiej smuty) opowiada o wyparciu wojsk polskich przez powstańców rosyjskich i kapitulacji polskiej załogi Kremla w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618. Producentem filmu jest Nikita Michałkow.

Wielka smuta (Смутное время) – obejmuje okres 1605-1612. Jest to czas kryzysu carstwa rosyjskiego wywołany uzurpacją tronu carskiego przy jednoczesnej interwencji wojsk szwedzkich i polskich.

Superprodukcja, zrealizowana na zamówienie i ze wsparciem finansowym władz Federacji Rosyjskiej ma wspierać budowanie nowej, świeckiej tradycji obchodzenia 4 listopada Dnia Jedności Narodowej.Jak potwierdzają sami Rosjanie – 1612 nie jest w żadnym stopniu antypolski. Tak jak każdy kraj – Rosja MA PRAWO pokazywać tak piękne obrazy o swojej historii w której (przypadkiem, lub nie) znaleźli się Polacy. Nasza krótkowzroczność sprawia, że widzimy tylko nasze klęski i upadki, nasze cierpienie. Dlatego też tolerujemy „Katyń” – Wajdy, a nie tolerujemy „1612. Historii Wielkiej Smuty” Chotinienki. O tym, że nie jest to film antypolski świadczy choćby to, że w jednej z głównych ról widzimy Michała Żebrowskiego – Polaka.

Poniżej znajdą Państwo rys historyczny opowiadający o Wielkiej Smucie, o Samozwańcach, Polakach na Kremlu – w roli okupanta.
Mam nadzieję, że po tej lekturze podejdą Państwo do tematu filmu „1612. Historia Wielkiej Smuty” z lekkim przymrużeniem oka, oraz ze świadomością, że jest to baśń „patriotyczna” bez elementów antypolskich.

…Szwedzi nie obrazili się na nasz „Potop”, Niemcy nie obrazili się na „Krzyżaków”. Dlaczego my – dumni Polacy mamy obrażać się na Rosjan i nasz udział w ich historii?

Zaczynamy…

Samozwaniec I

Po śmierci Iwana IV Groźnego (1547-1584) w tajemniczych okolicznościach zaczęli pojawiać się ludzie podający się za synów (cudownie ocalałych) Iwana IV.
Pierwszy Samozwaniec (było ich dwóch, stąd nazwa – Samozwaniec I, Samozwaniec II) okazał się być inteligentnym i przebiegłym mnichem – Griszka Otriepjew.
Griszka zdobył poparcie bojarów (szlachty) i senatorów. Następnie przybył do króla polskiego by prosić o pomoc w objęciu tronu carskiego. Wówczas na tronie carskim zasiadał Godunow. Na dworze polskim nie uwierzono Samozwańcowi Griszce i sprzeciwiono się by udzielono mu jakiejkolwiek pomocy. Jednak znaczna część Polaków wraz z królem Zygmuntem poparła Griszkę.

Samozwaniec obiecał doprowadzić do unii państwowej i kościelnej, a także pomóc królowi Zygmuntowi odzyskać tron szwedzki. Obiecał także, że sprowadzi do Rosji jezuitów. Griszka przeszedł także na katolicyzm.

(Na obrazie przedstawiono Dymitra Samozwańca I przed królem Zygmuntem III Wazą, który przysięga wprowadzenie katolicyzmu w Rosji)

W październiku 1604 roku Samozwaniec – Griszka wkroczył na teren Rosji wspierany przez Jerzego Mniszchę oraz oddziały kozackie. To był początek interwencji polskiej. Jednak Griszce nie udało się wejść na Kreml, ponieważ po kilku zwycięstwach nad wojskami cara został pobity (pod Dobryniczami) i wycofał się do Potywla.
13 kwietnia 1605 roku car Borys Godunow został otruty. Jego syn Fiodor Borysewicz rządził tylko dwa miesiące, ponieważ 10 czerwca 1605 roku został otruty wraz ze swoją matką.
W Moskwie wybuchło powstanie przeciwko Godunowom, których Rosjanie nie darzyli sympatią. Wykorzystał do Samozwaniec Griszka i już 20 czerwca 1605 roku wkroczył na czele konnicy polskiej do Moskwy, po czym spotkał się z wdową po Iwanie Groźnym – czyli ze swoją (domniemaną) matką. O dziwo, Maria rozpoznała Samozwańca jako swojego „syna” Dymitra.

Już 31 lipca 1605 roku Dymitr Samozwaniec koronował się na cara. Dymitr prowadził niespokojne i hulaszcze życie. Otaczał się podobnymi sobie Polakami wraz z wprowadzaniem polskich zwyczajów na dwór carski.
Moskwiczanie szybko znienawidzili butnych i buńczucznych Polaków. Dymitr zapałał miłością do Maryny – córki wojewody sandomierskiego Mniszcha i 12 maja 1606 roku wziął z nią ślub.

Sielanka Dymitra nie trwała zbyt długo. 17 maja o świcie wojskowi moskiewscy wtargnęli na Kreml i zabili Dymitra Samozwańca. Moskwiczanie uderzyli na Polaków, których wedle przekazów zabito ok. 2 tysiące.
Nienawiść do Dymitra Samozwańca była tak wielka, że ciało spalono, prochy załadowano w armatę i wystrzelono w kierunku Polski.

Carem został jeden z kniaziów Szujskich – Wasyl (1606-1610), który początkowo był zwolennikiem Dymitra.

Stała się rzecz dziwna. W obronie Griszki – Dymitra wybuchła w Rosji wojna domowa.

(rycina po lewej przedstawia Cara Wasyla IV Szujskiego)

Przejdźmy zatem do historii Samozwańca II

Samozwaniec II

Na początku 1607 roku pojawił się kolejny Samozwaniec, który nie był oryginalny i również podawał się za Dymitra – syna Iwana Groźnego.
Samozwaniec skorzystał z poparcia wojewody Mniszcha, wojewody lubelskiego. Pomógł także Jan Piotr Sapieha.
W czerwcu 1608 roku Dymitr Samozwaniec II (Лжед митрий II) stanął pod Moskwą. Rozbito obóz, w którym zarządzali Polacy. Naszego króla Zygmunta reprezentował magnat Jak Sapieha, Samuel Tyszkiewicz oraz Lisowczycy.

Car (Wasyl Szujski) zwrócił się o pomoc do Szwecji, z którą zawarł „wieczny pokój” zrzekając się także Karelii oraz Inflant.

Rozprężenie w obozie polskim, w którym wojska dokonywały gwałtów i rabunków okolicznych mieszkańców wiosek doprowadziło do przegranej z wojskami szwedzkimi i moskiewskimi. Samozwaniec II salwował się ucieczką do Kaługi. Król Zygmunt przerażony sytuacją myśląc, że Szwecja i Rosja uderzy teraz na Polskę zarządził już oficjalną interwencję. We wrześniu 1609 roku sam stanął na czele wojsk, które obległy Smoleńsk.
Samozwaniec powrócił i 26 lipca obległ Moskwę. Po zarządzeniu króla Zygmunta, że Polacy będący pod wodzą Dymitra mają powrócić do wojsk koronnych Dymitr znów uciekł do Kaługi. Kilka miesięcy później został zabity przez Tatarów, z którymi wcześniej współpracował.

A.D. 1612

W 1612 roku (1 i 3 września 1612) na przedmieściach Moskwy stoczyły się dwie bitwy, w których brały udział wojska polsko-litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza, z oddziałami rosyjskiego I i II pospolitego ruszenia Dmitrija Pożarskiego i Dmitrija Trubeckiego.

I Bitwa 1 września

Polacy bezskutecznie próbowali przerwać oblężenie Kremla, by dostarczyć żywność jego polskiej załodze dowodzonej przez Mikołaja Strusia. 1 września wojska polsko-litewskie uderzyły z zachodu na przedmieścia Moskwy. Atak polskiej husarii początkowo przełamał szyki jazdy rosyjskiego dworiaństwa. Uderzenie wsparła piechota węgierska, niemiecka i polska. Jednak jednocześnie nastąpiło odsłonięcie prawego skrzydła wojsk Rzeczypospolitej, na które z flanki uderzyła niespodziewanie zza rzeki Moskwy jazda kozaków dońskich Dmitrija Trubeckiego. W tym samym czasie niepowodzeniem zakończył się wypad oddziałów garnizonu Kremla na tyły wojsk moskiewskich. Tego dnia straty obu stron wyniosły około 1000 zabitych.

II bitwa 3 września

Chodkiewicz postanowił tym razem uderzyć na Moskwę poprzez jej południowe przedmieście Zamoskworieczie. Pod mury Kremla wzdłuż Moskwy przeniknęło 600 piechurów węgierskich, którym udało się zdobyć przyczółek mostowy. Jednocześnie w ich kierunku uderzyły główne siły polsko-litewskie. Tu ugrzęzły jednak w ciasnych uliczkach Zamoskworieczia, gdzie stały się łatwym celem kontrataków Rosjan. Operacja ostatecznie się nie powiodła. Obie strony straciły 500 zabitych.

Zwycięstwo Rosjan

Bitwa zakończyła się taktycznym zwycięstwem Rosjan. Pozbawiony żywności polski garnizon Kremla skapitulował 7 listopada 1612.
8 grudnia, idący z kolejną odsieczą król Zygmunt III Waza, na wieść o poddaniu się Moskwy zawrócił swoje wojska.

Na zakończenie

Na zakończenie chciałbym nawiązać do bohatera tej wojny księcia Pożarskiego, który wsławił się w ofensywie przeciwko Polakom.

Książę Pożarski (Дмитрий Михайлович Пожарский) w 1611 roku stanął na czele przeciwko Polakom okupującym Moskwę. Został ciężko ranny, gdy 30 marca zaatakowała go polska husaria (29 marca 1611). Gdy powrócił do zdrowia stanął na czele sformowanej armii powstańczej Kuźmy Minina.
Przez pół roku oblegał polskie wojska pod Jarosławlem (Ярославль, Rosja, stolica obwodu jarosławskiego nad górną Wołgą. Przyp. robiwan)
We wrześniu 1612 roku biorąc udział w dwudniowej bitwie pod Moskwą przeszkodził odsieczy wojsk polsko-litewskich (hetmana litewskiego Jana Chodkiewicza), które próbowały dostarczyć żywność polskim wojskom na Kremlu. Później jeszcze raz miał wątpliwą „przyjemność” spotkać się na polach walki z Polakami – podczas wojny polsko-rosyjskiej (1932-1934)

Postać Dymitra Pożarskiego stała się wręcz symbolem narodowym w Rosji. Od niedawna zwycięstwo nad Polakami z 1612 roku jest stało się świętem narodowym obchodzonym jako Dzień Jedności Narodowej.

Kolejny ślad-symbol-pamiątka wypędzenia Polakow z Kremlna.

W 1637 roku na rogu Placu Czerwonego zbudowano maleńki sobór Kazański na cześć wypędzenia Polaków z Kremla. Nazwa wzięła się stąd, że przechowywana w nim byla ikona Matki Boskiej Kazańskiej, do której modlono się podczas oblężenia i wierzono, że to właśnie za sprawą tej ikony udało się wypędzić Polaków z Kremla. Sobór został rozebrany w 1936 roku na rozkaz Stalina bo przeszkadzał ludowi pracującemu w drodze do pracy. Wierna kopia Soboru została odtworzona w 1990-1993 roku.

Robert Kowalski, albo jak kto woli – (R) Вася Пупкин

—–

Tekst napisany na podstawie wybranych fragmentów:
1. pl.wikipedia.org
2. www.polonica.net/co_to_byla_wielka_smuta.htm
3. Andrzej Andrusiewicz, Dzieje Dymitriad 1602- 1614, t. I, II, Warszawa 1990

Zdjęcia:
1. Okładka filmu
– http://partynews.ru/uploads/posts/thumbs/1194930979_2.jpg

2. Dymitr Samozwaniec I
–

3. Dymitr Samozwaniec II
–

4. Dymitr Samozwaniec I przysięga Zygmuntowi III Wazie wprowadzenie katolicyzmu w Rosji
– http://www.belygorod.ru/img2/RusskieKartinki/Used/0Nevrev_PrisyagaLjedm1SAR.jpg

5. Car Wasyl IV Szujski
– http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Basil_IV.jpg/180px-Basil_IV.jpg

6. Obóz Dymitra II pod Tuszynem
– http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Ivanov_Tushino.jpg

7. Jan Karol Chodkiewicz
– http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Jan_Karol_Chodkiewicz.PNG

8. Pomnik Minina i Pożarskiego na Placu Czerwonym w Moskwie
– Autor Robert Kowalski www.robiwan.net

9. Sobór Kazański na rogu Placu Czerwonego
– Autor Robert Kowalski www.robiwan.net

10. Ikona Matki Boskiej Kazańskiej –
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Kazan_moscow.jpg